Shefja e diplomacisë së Bashkimit Evropian ka paralajmëruar shqyrtimin e mjeteve alternative për të nxitur Kosovën dhe Serbinë drejt normalizimit të marrëdhënieve.
“Ndoshta është dialogu, ndoshta është një tjetër mjet. Jam e gatshme ta shqyrtoj këtë çështje, dhe do ta bëj këtë së bashku me përfaqësuesin e Posaçëm për dialogun, Peter Sorensen, në ditët në vijim”, theksoi Kaja Kallas teksa u shpreh se BE-ja është e angazhuar për përparimin e marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve.
Kjo deklaratë u bë gjatë një interviste për Radion Evropa e Lirë (REL), duke ilustruar angazhimin e Bllokut Evropian në zgjidhjen e tensioneve historike mes Kosovës dhe Serbisë.
Por, si e shohin njohësit e situatës këtë dinamikë? Cilat janë pritshmëritë dhe rreziqet përpara?
Donika Emini, përfaqësuese e Grupi Këshillëdhënës në Evropë për Politika të Ballkanit (BIEPAG), shprehet se nisma e Kallasit, megjithatë, mund të duket si një ide ambicioze, por nuk është mjaftueshëm inovative. Ajo përmend se pas takimeve të fundit në Prishtinë dhe Bruksel, është bërë e qartë se BE-ja ka tendencën të rikthejë dialogun në një nivel teknik, duke e konsideruar si një nga periudhat më produktive të tij nga 2011 deri në 2013. Kjo, sipas saj, tregon një mungesë angazhimi politik të nevojshëm për të arritur një zgjidhje afatgjatë.
Objektivi i vërtetë i dialogut
Për Eminin, caku i ndërmjetësimit nga BE-ja nuk mund të jetë thjesht normalizimi i marrëdhënieve nëse nuk ka një konsensus të qartë mbi atë çfarë do të thotë kjo “normalizim”. Ajo nënvizon nevojën për një marrëveshje të qartë, në vend që të mbetet në statusin e lehtësueses dhe të shqyrtojë opzionet e tjera përveç dialogut.
“Nëse nuk arrijmë një marrëveshje përfundimtare, procesi mund të vazhdojë në një cikël të përjetshëm të bisedimeve, ndërsa ne themi se jemi në dialog, por në fakt nuk po bëjmë ndonjë përparim të dukshëm”, shprehet ajo. Emini gjithashtu paralajmëron se BE-ja duhet të ketë një qasje më proaktive dhe të përkushtuar në vendime, në vend që të mbështetet në takime të shkurtra dhe fokus të kufizuar.
Toby Vogel, përfaqësues i Këshillit për Politikat e Demokratizimit në Berlin, shpreh shqetësime të ngjashme, duke pohuar se synimi përfundimtar është një marrëveshje ligjërisht të detyrueshme për një normalizim të plotë. Ai thekson se gjatë viteve, ky objectiv është harruar, duke e bërë dialogun dëshpërues dhe të pasuksesshëm.
Nevoja për një qasje të re
Vogel sugjeron se dialogu mes Kosovës dhe Serbisë duhet ta ketë në qendër një strategji më të gjërë të politikës evropiane. Ai thekson se për të arritur rezultate, duhet të shqyrtohet gjithashtu se si kanë ndodhur marrëveshjet e mëparshme dhe si ka ndikuar qasja e BE-së, që ai e sheh si të njohur më shumë për Serbinë.
Ndonëse deri më tani janë arritur disa marrëveshje, si ajo e Brukselit në vitin 2013 dhe ajo e Ohrit në vitin 2023, Kosova nuk e ka zbatuar marrëveshjen për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, ndërsa Serbia nuk ka përmbushur asnjë nga angazhimet e saj, duke vazhduar një fushatë active kundër njohjeve të reja të Kosovës.
Vogel paralajmëron se përderisa BE-ja e lehtëson dialogun pa një qasje të kontrolleve të nevojshme mbi Serbinë, nisma nuk do të jetë e suksesshme. Ai këmbëngul se tashmë është e nevojshme që të riformatohet procesi dhe të rikthehet në origjinën e tij – arritjen e një marrëveshjeje përfundimtare që do të mbyllte këtë cikël të gjatë të tensioneve.
Çështjet në veri të Kosovës, të cilat kanë rritur tensionet mes dy vendeve, kanë penguar zhvillimin e dialogut politik që nga shtatori i vitit 2023. Vetëm bisedime në nivel të kryenegociatorëve janë mbajtur, por pa ndonjë përparim të dukshëm. Duke pasur parasysh këto rrethanat, është e qartë se përparimt merret vetëm nëse të dy palët, me mbështetje tëBE-së, angazhohen vërtet për përmirësimin e klimës së dialogut dhe arritjen e një zgjidhje afatgjatë.