Projektligji për Rezervat e Detyrueshme të Naftës, i hartuar nga qeveria aktuale dhe që pret miratimin nga legjislatura e re, ngre shqetësime se kjo mund të hapë rrugë për krijimin e monopoleve në tregun e naftës në Kosovë.
Kontrata e propozuar pesëvjeçare, e cila do të lidhë Ministrinë e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë me një deponues të zgjedhur, përjashton procedurat e prokurimit publik. Kjo mund të nënkuptojë se deponuesi i zgjedhur, pa një procedurë transparente, do të ketë kontroll të plotë mbi ruajtjen e rezervave të naftës të vendit.
Ky deponues do të ketë përgjegjësinë për ruajtjen e rezervave, të cilat kapin më shumë se 200 milionë litra, sipas llogaritjeve të bërë nga Ministria. Një shqyrtim i këtij drafti të ligjit nxjerr në pah se rezervat duhet të jenë të ndara nga ato që parashikon ligji për rezervat shtetërore.
Dokumenti ligjvënës parasheh që sasia e detyrueshme e rezervave të naftës të mbulojë së paku 90 ditë të mesatares së importit ditor. Megjithatë, analistët nga Instituti për Politika Zhvillimore (INDEP) sugjerojnë që të merret në konsideratë vetëm një bazë llogaritjeje, duke e konsideruar këtë praktikë si më të qartë dhe të thjeshtë.
“Projektligji duhet të përcaktojë se llogaritja e rezervave të detyrueshme duhet të mbështetet në 90 ditë të importeve neto mesatare, siç kërkohet nga direktivat evropiane. Kjo do të sigurojë që rezervat e detyrueshme të jenë të menaxhueshme dhe të lehta për t’u inspektuar”, thuhet në përgjigjen e INDEP-it.
Analizat tregojnë se, duke marrë si referencë vitin 2024, rezervat e detyrueshme të naftës duhet të arrijnë rreth 200 milionë litra, ndërsa rezervat e benzinës rreth 22 milionë litra. Kjo rritje e rezervave ka ndikim të drejtpërdrejt në stabilitetin e tregut të karburanteve.
Projektligji gjithashtu parashikon që rezervat e detyrueshme të përfshijnë karburante për aviacion dhe vajra, duke e bërë këtë ligj të rëndësishëm në një epokë të rritjes së kërkesës për energji. Sidoqoftë, financimi për krijimin dhe ruajtjen e këtyre rezervave do të mbështetet nga buxheti i shtetit, duke e rritur barrën për qytetarët.
Në këtë kontekst, INDEP rekomandon që Zyra e Rregullatorit për Energji të luajë një rol më të rëndësishëm, për të siguruar konkurrencën dhe stabilitetin në tregun e karburanteve. “Roli i ZRRE-së duhet të jetë thelbësor për të garantuar që ky projektligj të mos çojë në monopolizimin e tregut”, shtojnë ata.
Ministria do të duhet të hartojë një plan reagimi për nxjerrjen në treg të rezervave, i cili do të përfshijë masat e emergjencës në rast të çrregullimeve të furnizimit. Edhe pse kjo është një përpjekje për të përmirësuar sigurinë energjetike, shqetësimet mbi transparencën dhe konkurrencën mbeten evidente ndërkohë që legjislatura e re rrezikon të miratojë një projekt që mban në duar të pakta kontrollin mbi një burim kaq të rëndësishëm energjie.