Kanceri është një nga sëmundjet më të frikshme që shoqëron njerëzimin.
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, kanceri është shkaku i dytë kryesor i vdekjeve në mbarë botën. Jo vetëm që ndikimi fizik dhe emocional është tejet i rëndë, por kanceri sjell dhe pasoja financiare, duke e bërë gjithashtu luftën ndaj tij një sfidë të vështirë për pacientët dhe familjet e tyre. Por, sa e njohur është vërtet natyra trashëguese e kësaj sëmundjeje?
Së pari, është e rëndësishme të kuptojmë se kanceri nuk është një sëmundje njëdimensionale. Një nga pyetjet kryesore që shqetëson shumë njerëz është nëse kanceri është një sëmundje e trashëgueshme. Një faktor kyç në këtë diskutim është njohja e mekanizmave gjenetikë dhe të mjedisit që kontribuojnë në zhvillimin e tij.
Nëse kjo është e mundur, atëherë rreziku i trashëgimisë është i pranishëm. Sipas ekspertëve të Qendrës Kombëtare të Kërkimit të Kancerit, kanceri mund të shkaktohet nga një kombinim i faktorëve gjenetikë dhe atyre mjedisorë. Kur një person ka mutacione gjenetike që e predispozojnë për të zhvilluar kancer, ai mund të ketë një rrezik më të lartë që sëmundja të shfaqet, madje edhe për disa gjenerata. Kjo do të thotë se disa individë mund të trashëgojnë rrezikun e kancerit nga prindërit e tyre, ose madje edhe nga gjyshërit.
Për shembull, ndryshimet gjenetike në ADN-në e individëve janë një faktor i rëndësishëm. Ky ndryshim mund të ndodhë në sekuencën e ADN-së, e cila kontrollon si rriten dhe shumohen qelizat. Kur këto ndryshime ndodhin në gjenet e caktuara, si BRCA1 dhe BRCA2, individi mund të ketë një rrezik shumë më të lartë për të zhvilluar kancer të gjirit dhe lloje të tjera të kancerit. Kjo tregon se trashëgimia ka rëndësi, por ajo nuk është faktor i vetëm.
Onkologët dhe ekspertët e shëndetit theksojnë se ka edhe faktorë të tjerë që mund të rrisin ndjeshëm rrezikun për të zhvilluar kancer. Zakone të caktuara jetese, si pirja e duhanit, konsumimi i alkoolit, mënyra sedentare e jetesës dhe dieta e varfër, janë disa nga ato që kontribuojnë në rrezik. Stresi gjithashtu është një faktor që mund të ndikojë në shëndetin e përgjithshëm dhe të rrisë mundësinë për zhvillimin e sëmundjes. Kjo nënkupton se individët mund të kenë rrezik të lartë për kancer, pavarësisht nga trashëgimia e tyre, por gjithashtu është e mundur të jenë të predispozuar nga zakonet e jetesës.
Sipas onkologut Alberto Serrano Olivera, shkalla e trashëgimisë së kancerit varion nga 5% në 25%. Kjo do të thotë se, ndonëse faktorët gjenetikë mund të luajnë një rol të rëndësishëm, shumë prej rasteve të kancerit janë rezultat i faktorëve të tjerë që mund të jenë më të dukshëm, si zakonet e jetesës. Kjo sjell një mesazh të rëndësishëm: ne mund të kemi kontroll mbi disa aspekte të shëndetit tonë.
Nëse një person ka histori familjare të kancerit dhe dyshon se mund të jetë i predispozuar për këtë sëmundje, ka mundësi të bëhen analiza për të kontrolluar nëse ka mutacione gjenetike të caktuara. Përdorimi i analizave të pështymës ose të gjakut mund të ndihmojë për të përcaktuar nëse një person është i predispozuar për të zhvilluar kancer. Këto analiza mund të jenë një hap i rëndësishëm për të identifikuar rrezikun dhe për të ndihmuar në marrjen e masave parandaluese.
Duke qenë se faktorët gjenetikë dhe të mjedisit janë të lidhur ngushtë me zhvillimin e kancerit, është e rëndësishme të merren masa për të zvogëluar rrezikun. Disa nga këto masa përfshijnë ndryshimin e zakoneve të jetesës, si ushqimi i shëndetshëm, shmangia e duhanit dhe alkoolit, dhe rritja e aktivitetit fizik. Një qasje e tillë jo vetëm që ndihmon në parandalimin e sëmundjeve, por gjithashtu përmirëson cilësinë e jetës.
Po ashtu, ekzistojnë edhe programe screening për kancerin, që ndihmojnë në diagnostikimin e hershëm, kur trajtimi është më efektiv. Kanceri është një sëmundje komplekse që mund të ketë disa shkaktarë, përfshirë trashëgiminë, zakonet e jetesës dhe faktorët mjedisorë. Disa individë mund të kenë predispozitë gjenetike për zhvillimin e kancerit, por kjo nuk është e vetmja shkak i mundshëm për këtë sëmundje.
Kujdesi dhe ndërgjegjësimi për faktorët e rrezikut dhe masat parandaluese mund të ndihmojnë në mbrojtjen e shëndetit dhe zvogëlimin e rrezikut për zhvillimin e kancerit. Çdo individ duhet të bëjë një vlerësim të rrezikut të tij personal dhe të veprojë në përputhje me të, në mënyrë që të mbajë shëndetin e tij nën kontroll. Kjo është një betejë që kërkon përkushtim dhe njohuri, por është e mundur.