Shefja e diplomacisë e Bashkimit Evropian, Kaja Kallas, i rindiz të gjitha shpresat këtë javë duke theksuar se “tani është koha për riangazhim” midis Kosovës dhe Serbisë në dialogun e ndërmjetësuar nga Brukseli për normalizimin e marrëdhënieve mes dy vendeve.
Kjo thirrje e Kallasit erdhi në prag të vizitës së saj në kryeqytetet e dy vendeve, të mërkurën dhe të enjten, duke nënkuptuar një nevojë urgjente për një rifillim të bisedimeve. Por, pas ngjarjeve të fundit dhe sfidave politike, sa konkrete janë shanset për një dialog efikas?
Vizita e Kallasit në Beograd dhe Prishtinë ka për qëllim të rinovojë përpjekjet për dialog, në një moment të ndjeshëm për të dy vendet. Ajo ka bërë të qartë se dialogu është esencial për përparimin drejt integrimit evropian, mesazhi i saj ishte shumë i qartë – pa një bisedë konstruktive dhe pa një marrëveshje, do të jetë e vështirë të ecet përpara.
Megjithatë, njohësit e zhvillimeve politike në Prishtinë dhe Beograd shprehin pesimizëm. Disa analistë argumentojnë se kthimi në dialogun e nivelit politik është fare i pasigurt. Dështimi i Kosovës për të formuar një qeveri të re pas zgjedhjeve parlamentare të mbajtura më 9 shkurt nxjerr në pah pamundësinë e vendit për të negociuar me legjitimitet të plotë.
Serbia, nga ana tjetër, është duke u përballur me një krizë politike të thellë, duke u shoqëruar me protesta të shumta. Kjo pasiguri politikë ka ndikuar në fuqinë e negociatorëve serbë, duke e bërë dialogun më të komplikuar.Profesor Afrim Hoti nga Universiteti i Prishtinës thotë se dialogu duhet udhëhequr nga liderë me legjitimitet, dhe aktualisht kjo ka mbetur e paqartë për të dy palët.
Pas ngjarjeve të fundit në Novi Sad, ku humbën jetën 16 persona, autoritetet serbe janë nën presion, duke pasur parasysh ndryshimet e fundit në qeveri. Qeveria e mëparshme e udhëhequr nga Millosh Vuçeviq dha dorëheqje dhe aktualisht u zëvendësua nga një kabinet i ri me Gjuro Macut në krye, i cili gjithashtu përballet me tensione të brendshme.
Dushan Janjiq nga Forumi i Beogradit për Marrëdhënie Etnike thekson se, duke pasur parasysh rrethanat aktuale, “nuk ka qeveri të legjitimuar në Serbi, duke e vënë në dyshim fuqinë e negociatorëve serbë.” Kjo krijon një situatë shumë të vështirë për dialogun e ardhshëm.
Te njëjtën mendim ndan dhe Kallas, e cila ka nënvizuar nevojën për një qasje politike më të strukturuar dhe të fuqishme, ku të dyja palët duhet të kenë një bazë të qëndrueshme për bisedime të frutshme. Ajo ka bërë thirrje për një bashkëpunim më të ngushtë dhe për një dialog më të efektshëm mbi çështjet e mprehta.
Sipas Kallas, formimi i Asociacionit të komunave me shumicë serbe nga ana e Kosovës është një hap i domosdoshëm për përparimin e mëtejshëm në dialog. Megjithatë, për Kosovën, ky proces shoqërohet me kërkesën për heqjen e masave të ndëshkimit nga Bashkimi Evropian, që po dëmton kredibilitetin e tij.
Logjika politike sugjeron se dialogu është vetëm një fillim i vështirë, pa zbatimin praktik të marrëveshjeve të arritura më parë. Sipas Hotit, për të arritur ndonjë marrëveshje të suksesshme në të ardhmen, duhet të merret parasysh një prioritizim i zbatimit të pothuajse 30 marrëveshjeve të mëparshme, përfshirë Marrëveshjen e Ohrit.
Edhe Janjiq syzhë, kërkon që dialogu të mos përsërisë gabimet e kaluar, për të cilat ai thotë se po shoqërohet me një sistem të menaxhimit të konfliktit. Ai bën thirrje për një rifillim të plotë të procesit me qasje të re, duke e përcaktuar rëndësinë e një “Zyre për zbatim” që do të mbikëqyrte realizimin e marrëveshjeve.
Megjithatë, mundësia e një zhvillimi të tillë ngre pyetje të mëdha se çfarë do të ndodhë nëse këto rrethana nuk stabilizohen deri në fund të vitit. Marrëdhëniet midis Kosovës dhe Serbisë do të kërkojnë më shumë se vetëm një thirrje për dialog; ato kërkojnë një angazhim të sinqertë dhe një vullnet të fortë nga të dyja palët për të krijuar një të ardhme më harmonike.