Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës (IHMK) ka njoftuar se lumenjtë në territorin e vendit po shënojnë rrjedha dukshëm më të ulëta se mesatarja shumëvjeçare, për shkak të mungesës së reshjeve në pranverë dhe mungesës së borës gjatë dimrit.
Sipas matjeve të fundit nga rrjeti shtetëror hidrometrik, kjo gjendje është më e theksuar në pellgun e Drinit të Bardhë dhe degët e tij, ku si shembull më konkret përmendet lumi Bistrica e Pejës. Edhe pse kohë pas kohe kanë rënë reshje, ato kanë qenë kryesisht të karakterit rrëbeshi dhe lokal, duke mos ndikuar ndjeshëm në mbushjen e burimeve ujore.
IHMK thekson se situata e rrjedhave të ulëta është e pranishme në shumicën e lumenjve të Kosovës, por më kritike në sistemin e Drinit të Bardhë. Vetëm lumi Bistrica e Pejës, me një sipërfaqe nën-pellgu prej 500 kilometra katrorë, përbën 11.5% të sipërfaqes së përgjithshme të këtij pellgu dhe kontribuon me 13.7% në rrjedhën e përgjithshme të tij.
Të dhënat hidrologjike të pesë viteve të fundit tregojnë për anomali të ndjeshme në rrjedhën e këtij lumi, sidomos gjatë muajve të pranverës, kur tradicionalisht prurjet janë më të larta për shkak të shkrirjes së borës dhe reshjeve të stinës. Kjo rënie e rrjedhave është një sinjal i qartë për nevojën për menaxhim të kujdesshëm të resurseve ujore.
Sipas statistikave historike (1963–2009), prurja mesatare e Bistricës në maj ka qenë 17.5 metra kub për sekondë, ndërsa në qershor 7.5 m³/s. Por në pesë vitet e fundit (2021–2025), mesatarja për muajin qershor ka rënë në vetëm 4.8 m³/s – një rënie alarmante prej 56.3% krahasuar me të dhënat historike. Ky trend është i shqetësueshëm dhe kërkon masa të menjëhershme për të garantuar furnizimin e qëndrueshëm me ujë.
Instituti tërheq vërejtjen se kjo rënie e prurjeve dhe niveleve të ujërave nëntokësore mund të ketë pasoja serioze gjatë verës, përfshirë kufizime në furnizimin me ujë të pijshëm, ndikime në sektorin e bujqësisë, prodhimin e energjisë nga hidrocentralet dhe sektorë të tjerë jetikë. Temperaturat e larta dhe thatësira mund të rëndojnë më tej këtë situatë, duke rritur presionin mbi burimet ujore.
Për këtë arsye, IHMK bën thirrje për monitorim të vazhdueshëm dhe planifikim të kujdesshëm të resurseve ujore. Të gjithë aktorët, qeveria dhe institucionet përgjegjëse duhet të punojnë së bashku për të menaxhuar këto burime në mënyrë më efektive. Një strategji afatgjatë do të jetë thelbësore për të siguruar që Kosova të përballet me sfidat e duhur hydrologjike.
Ka shumë faktorë që ndikojnë në këtë situatë, të cilat përfshijnë ndryshimet klimatike, që kanë sjellë një ndryshim në modelet e reshjeve, si dhe aktivitete të tjera njeriut që ndikojnë në burimet ujore. Ndryshimet në përdorimin e tokës dhe ndotja gjithashtu kontribuojnë në përkeqësimin e kushteve hidrologjike.
Në përfundim, situata me rrjedhat e lumenjve është një problem që kërkon vëmendje të menjëhershme. Thirrja për veprim është e qartë. Ne inkurajojmë të gjithë qytetarët të ndajnë mendimet e tyre dhe të angazhohen në diskutim rreth mënyrave për të përmirësuar menaxhimin e burimeve ujore. Angazhimi i çdo individi është i rëndësishëm për të siguruar një të ardhme më të qëndrueshme për Kuvendin e Kosovës.