Pagat më të larta në Kosovë janë në sektorin e teknologjisë së informacionit. Megjithëse ky sektor ofron mundësi të shkëlqyera, shumë detyra tashmë mund të kryhen nga inteligjenca artificiale (IA). Organizata Ndërkombëtare e Punës paralajmëron se asnjë profesion nuk është plotësisht i sigurt, por sipas ekspertëve, IA është më shumë një ndihmë sesa një rrezik.
Që më shumë se një dekadë, Lend Kelmendi ka hyrë në botën e teknologjisë së informacionit dhe komunikimit. Nga koha kur ai kishte filluar karrierën si programer deri tani që mban pozitën e drejtorit të inxhinierisë në kompaninë Kutia, shumëçka ka ndryshuar. Kelmendi thekson se asistenca që ofron IA është e padiskutueshme, duke transformuar mënyrën se si ata punojnë.
“Ka qenë njëri prej versioneve të ChatGPT-së që, kur ka dalë, ke mundur të thuash se të ka ndihmuar në punë”, thotë Kelmendi për Radion Evropa e Lirë. Në fillim, programet e IA nuk ishin të përsosura, por tani ato janë bërë pjesë integrale e punës së tij dhe kolegëve të tij në industrinë e teknologjisë.
Albi Hoti, një programer që ka filluar karrierën e tij rreth dy vjet e gjysmë më parë, gjithashtu e thekson rëndësinë e IA në punën e tij. “Ne e dimë që IA-ja mëson, dhe e mëson gjithashtu nga ne. Sa më shumë që e përdorim, aq më shumë ajo e përmirëson veten dhe bëhet një ndihmë e madhe”, thotë Hoti. Kjo ndihmë është veçanërisht e dobishme për zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave që kërkojnë më pak kreativitet.
Megjithatë, një raport i publikuar nga Organizata Botërore e Punës (ILO) paralajmëron se numri i detyrave dhe profesioneve që mund të zëvendësohen nga IA po rritet. Çka do të thotë kjo për punonjësit? Sipas raportit, disa profesione të caktuara do të bëhen të panevojshme në të ardhmen, duke krijuar shqetësime për punësimin e shumë individëve.
Në raportin e ILO-së thuhet se një në katër punëtorë në të gjithë botën është i angazhuar në një profesion që mund të zëvendësohet nga inteligjenca artificiale. Më të rrezikuar janë ata që kanë të ardhura më të larta dhe që janë të punësuar në vende më të pasura, ku zëvendësimi i detyrave është më i lehtë.
Besnik Rama, drejtor ekzekutiv i kompanisë Novende dhe ligjërues për IA, shpjegon se si më parë teknologjia ka zëvendësuar punët fizike, ndërsa tani ka filluar zëvendësimin edhe të “punëve intelektuale”. Ai thekson se çdo profesion do të preket nga IA, por disa më shumë e disa më pak. IA do të lehtësojë kryerjen e detyrave nga profesionistët, duke rritur efikasitetin e punës.
Koncepti i IA-së në të ardhmen parashikon që të inkuadrohet në shumë aspekte të jetës, si terapia mjekësore dhe këshilla juridike, duke ndikuar në shumë profesione, sidomos ato që kërkojnë shkathtësi kritike. Rama ofron dy këshilla: pranojeni IA-në si një realitet dhe përqafojeni; mësojeni ta përdorni për t’iu përshtatur kërkesave të reja.
Sektori i informimit dhe komunikimit në Kosovë punëson rreth 13 mijë persona, sipas të dhënave të Administratës Tatimore të Kosovës për janarin e vitit 2025. Paga mesatare bruto është 1.177 euro, ndërsa zhvilluesit e softuerëve arrijnë paga edhe më të larta. Shumica e punonjësve në këtë sektor janë të rinj, ndërsa pagat e larta shpesh lidhën me niveli e paraqitur nga punëtorët.
Aldo Baxhaku, zyrtar për komunikim publik në Shoqatën e Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit të Kosovës (STIKK), thekson se duhet të fokusohemi te shkathtësitë që janë të zëvendësueshme, jo te profesionet. “Nëse jeni në një pozitë ku kryeni vetëm detyra shabllon dhe rutinë, jeni në rrezik të zëvendësoheni nga IA”, thotë ai, duke sugjeruar se kompanitë duhet të zhvillojnë zgjidhje kreative që IA nuk mund të zëvendësojë.
Kosova ka një popullsi të re, dhe potenciali për t’u përshtatur me ndryshimet do të luajë një rol të rëndësishëm në të ardhmen ekonomike të vendit. Rama dhe Baxhaku pajtohen në një pikë: ata që nuk duan të zëvendësohen nga IA duhet ta përfshijnë atë në procesin e punës për të qenë në avantazh në tregun e punës.
Kjo tashmë po ndodh në shumë kompani në Kosovë, thonë ata, duke e integruar IA-në në proceset e planifikimit dhe prodhimit. Kelmendi, nga Kutia, thekson se ka disa gjëra që IA nuk mund t’i bëjë. “IA nuk di të zgjidhë probleme që nuk janë shfaqur më herët ndaj, inxhinierët e pa informuar do të jenë ata që do t’i humbin vendet e punës”, përfundon ai.