Megjithëse janë procese të ndara, zgjedhja e presidentit të Kosovës në prill të vitit 2026, po konsiderohet të ketë një rëndësi të madhe për formimin e qeverisë pas zgjedhjeve parlamentare të 9 shkurtit.
Sipas analistëve politikë, çdo koalicion eventual për formimin e qeverisë do të duhet të adresojë çështjen e pozitës së presidentit. Kjo e bën procesin e formimit të qeverisë më kompleks dhe potencialisht të tensionuar.
Analistët e politikës kosovare vlerësojnë se nëse Lëvizja Vetëvendosje, partia fituese e zgjedhjeve, zgjidh të krijojë një qeveri vetëm me komunitetet joserbe dhe ndonjë deputet të pakicave, çështja e presidentit mund të mbetet e paprekur për momentin. Ndërkaq, një koalicion mes partive më të mëdha do të ishte më i përshtatshëm për të garantuar një qeveri të qëndrueshme dhe për të ndihmuar në procesin e zgjedhjes së presidentit.
Për më tepër, rezultatet preliminare të KQZ-së për zgjedhjet e 9 shkurtit sugjerojnë se Lëvizja Vetëvendosje pritet të ketë 47 deputetë, PDK-ja 25, LDK-ja 20 dhe AAK-Nisma 8 deputetë, ndërsa përfaqësuesit e komuniteteve joshumicë do të kenë 20 vende të garantuara në Kuvendin e Kosovës.
Një nga kërkesat thelbësore për zgjedhjen e presidentit është që Kuvendi të ketë 80 vota nga 120 deputetët e tij. Nëse një kandidat për president dështon të arrijë këtë shumicë në dy rundet e para, ai do të zgjidhet në rundin e tretë me votat e gjysmës së deputetëve. Kjo krijon një situatë delikate, e cila mund të çojë në ngërç të qeverisjes.
Analisti politik, Blerim Canaj, tregon se çdo përpjekje për të formuar një qeveri me shumicë të thjeshtë do të sjellë vështirësi në zgjedhjen e presidentit. Ai thekson se konflikti që mund të lindë nga zgjedhja e presidentit do të ketë një rol të rëndësishëm edhe në procesin e formimit të qeverisë.
“Absolutisht po. Ne jemi dëshmitarë të rëndësisë që ka zgjedhja e presidentit, po ashtu edhe konfliket që mund të sjellë, që mund të krijojnë bllokime dhe të çojnë në zgjedhje të reja pas një viti,” thotë ai. Kjo situatë e ndërlikuar do të kërkojë bashkëpunim të gjerë mes partive.
Po ashtu, analistja politike Alma Lama, e cila analizon zhvillimet politike në Kosovë, shprehet se posti i presidentit patjetër që do të bëhet pjesë e negociatave për formimin e një qeverie. “Nëse krijohet një qeveri e pakicës, do të duhet të pritet deri në vitin 2026 për një zgjidhje të qëndrueshme për presidencën,” thekson ajo.
Mandati i presidentes aktuale të Kosovës, Vjosa Osmani, përfundon më 7 prill 2026. Nëse Kuvendi dështon të zgjedhë presidentin në afatin e përcaktuar, ajo do të shpërndahet dhe do të shpallen zgjedhje të reja, të cilat duhet të mbahen brenda 45 ditëve. Kjo mund të krijojë një atmosferë tensioni dhe pasigurie në vend, duke e bërë çdo lëvizje politike të rëndësishme dhe të ndërlikuar për të arritur konsensusin e nevojshëm për të miratuar një president dhe një qeveri më të fuqishme.