Koalicioni i OJQ-ve Demokracia në Veprim (DnV) ka shpalosur të dhënat për mbarëvajtjen e 30 ditëve të fushatës zgjedhore, mbulimin medial, gjuhën e urrejtjes dhe shpenzimet në rrjetet sociale.
Në njoftimin e DnV-së, është nënvizuar se një grup prej mbi 40 vëzhguesish ka monitoruar fushatën zgjedhore, e cila, edhe pse ka ndodhur në një ambient përgjithësisht të qetë, është shquar për një diskurs politik të ashpër qoftë në terren ashtu edhe në hapësirën digjitale. Kjo situatë ka ngritur shqetësime në lidhje me integritetin dhe drejtësinë e procesit zgjedhor.
Shpeshherë, fushata ka qenë e karakterizuar nga sulme të ndërsjella dhe akuzat personale mes kandidatëve, duke përdorur gjuhë denigrues. Kjo ka krijuar një atmosferë polarizuese, e cila dëmton standardet e një gare të drejtë dhe demokratike. Kjo dukuri është reflektuar edhe në vendimet e shumta të Panelit Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP), i cili ka shqiptuar gjoba për shkelje të rregullave të fushatës për shkak të përdorimit të gjuhës nxitëse dhe shkeljeve të tjera të kodit të mirësjelljes zgjedhore.
Gjatë fushatës, DnV ka vërejtur një dinamikë të shtuar të aktiviteteve politike, me angazhim të lartë nga subjektet në terren dhe në platforma digjitale. Incidencat e shumta janë regjistruar, duke ngritur pyetje mbi respektimin e standardeve demokratike dhe mbrojtjen e procesit zgjedhor.
Disa raste të dhunshme, si hedhja e mjeteve të forta dhe atyre piroteknike në Skenderaj, kanë tërhequr vëmendjen. Këto incidente, përveçse kanë rritur tensionet, kanë ndikuar negativisht në perceptimin e lirive të grumbullimit gjatë fushatës, duke shqetësuar qytetarët dhe organizatat e shoqërisë civile.
Medialiteti i fushatës ka qenë gjithashtu i polarizuar. Partia në pushtet ka demonstruar një qasje konfrontuese ndaj gazetarëve, me disa media që janë perceptuar si të njëanshme. Kjo situatë ka kontribuar në krijimin e një ambienti të pafavorshëm për raportimin e drejtë e të informuar, duke rritur dyshimet për objektivitetin e mediave.
Një nga zhvillimet më të rëndësishme gjatë fushatës është mobilizimi në rrjetet sociale. Të dhënat tregojnë një rritje të dukshme të numrit të postimeve të sponsorizuara dhe shpenzimeve për promovim nga partitë dhe kandidatët. Megjithatë, transparenca mbi këtë financim mbetet një çështje e hapur, e cila kërkon rëndësi të veçantë nga organet përkatëse.
Pjesëmarrja e grave në aktivitete ka qenë e ulët, si në tubime ashtu edhe në debate televizive. Gratë kandidate janë ballafaquar me sulme direkte në hapësirat online, duke reflektuar sfidat që ato përballen për të siguruar një mjedis të barabartë në procesin zgjedhor.
Fushata në numra
Deri më tani, DnV ka monitoruar 786 aktivitete të subjekteve politike në tërë vendin, prej të cilave 168 janë mbajtur vetëm në javën e fundit. Më së shumti tubime publike ka organizuar Partia Demokratike e Kosovës (206), e ndjekur nga Lidhja Demokratike e Kosovës (202), Lëvizja Vetëvendosje (163) dhe Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (113). Këto shifra tregojnë se aktivitetet politike janë të pranishme në çdo cep të vendit, duke u dhënë mundësi qytetarëve të angazhohen në procesin zgjedhor.
Siç vërehet, shumë nga aktivitetet politike janë mbajtur në objekte publike, si palestrat sportive dhe shtëpitë e kulturës, dhe kjo ka kontribuar në përfshirjen e qytetarëve. Megjithatë, DnV tërheq vëmendjen se 30 aktivitete janë mbajtur në mënyrë të paligjshme, duke shkelur ligjin që kërkon paralajmërim të aktiviteteve.
Pjesëmarrja qytetare ka shënuar një diversitet. Rreth potëj më e gjysma e tubimeve kishte deri në 200 pjesëmarrës, ndërsa në 23% të aktiviteteve pjesëmarrësit ishin më pak se 50. Kjo tregon një interes të ndryshëm nga qytetarët, por edhe një ndjenjë të ulët të angazhimit.
Sa i përket komunikimit gjatë fushatës, përdorimi i gjuhës së drejtë dhe jo diskriminuese ka qenë problematik. Në 130 aktivitete janë shënuar raste të përdorimit të gjuhës së urrejtjes, me Lëvizjen Vetëvendosje që kryeson në këtë aspekt. Kjo tregon një nevojë urgjente për rregullim dhe edukim mbi etikën në komunikim.
Fushata në hapësirën online
DnjV ka monitoruar 679 kandidatë për deputetë gjatë 30 ditëve të fushatës, nga të cilët 447 janë burra e 232 gra. Gjuha denigruese dhe nxitëse është shfaqur në 878 raste, me 44% të këtyre rasteve që kanë targetuar gratë. Ky informacion tregon për një fenomen shqetësues në lidhje me gjuhën që përdoret në politikë dhe ndikimin që ka ajo në procesin zgjedhor.
Pjesëmarrësit në fushatë duhet të shohin me seriozitet këto të dhëna dhe t’i japin përparësi krijimit të një ambienti më të sigurt dhe më të barabartë, ku secili individ mund të shprehet pa frikë nga sulmet.
Një nga rezultatet e monitoretimit është identifikimi i 38,000 komenteve në portalet online, ku rreth 5% përmbanin gjuhë të urrejtjes. Këto shifra dëshmojnë se përhapja e gjuhës së urrejtjes dhe diskriminate ndikon në diskursin publik dhe demokratik të vendit. Kjo kërkon angazhim të përbashkët nga qytetarët dhe politikanët për ta luftuar këtë problem dhe për të promovuar një politikë më të shëndetshme.
Barazia gjinore dhe gjithëpërfshirja
Pjesëmarrja e grave ka shënuar një disbalancë të theksuar. Në më shumë se gjysmën e aktiviteteve, pjesëmarrësit janë shquar për numra modestë. Vetëm 44 nga 160 folës ishin gra, duke reflektuar një problematikë të thellë për barazinë gjinore në politikë. Një rritje e përfshirjes së grave ka nevojë për mbështetje dhe inkurajim nga të gjitha nivelet e shoqërisë.
Mesazhet politike të përcjella gjatë fushatës kanë përfshirë arsimimin, ekonominë, infrastruktura dhe mirëqenien sociale. Këto çështje janë trajtuar kryesisht nga Lëvizja Vetëvendosje dhe partitë opozitare. Duke pasur parasysh rëndësinë e këtyre temave, është e nevojshme që për të ardhmen të rritet angazhimi në adresimin e shqetësimeve të qytetarëve dhe çështjeve që i prekin ata direkt.
Liria e shprehjes dhe informimit
30 ditët e fushatës kanë ofruar mundësi për të monitoruar debatin publik dhe diskursin në media. Pjesëmarrësit kryesorë në debate kanë qenë partive më të mëdha, të cilat kanë marrë hapësirë të madhe në mediat e vendit. Kjo ka sjellë një në raport me numrin e debatit dhe hapësirës mediatike, e cila është përqendruar në kandidatët për kryeministër dhe liderët e listave garuese.
Kjo përqendrim në qëndra të caktuara të diskutimit dhe mbulimit, është tematizuar në lidhje me keqpërdorimin e resurseve publike për qëllime elektorale. Gjatë kësaj periudhe, janë evidentuar 45 raste të tilla, duke theksuar nevojën për më shumë transparencë dhe përgjegjshmëri nga ana e subjekteve politike.
Transparenca dhe Financimi i fushatës
Shpenzimet për aktivitetet politike vazhdojnë të rriten, duke parashikuar investime të konsiderueshme në materiale, produkte dhe shërbime. DnV ka evidentuar që shpenzimet për sponsorizim në rrjetet sociale kanë arritur mbi 200,000 euro, duke treguar se ka pasur një rritje të ndjeshme të marketingut dhe komunikimit në këtë hapësirë.
Kandidati më i shpenzueshëm ka qenë Lumir Abdixhiku i LDK-së, i ndjekur nga Bedri Hamza i PDK-së, të dy që kanë investuar shumë në postimet e sponsorizuara. Këto shpenzime tregojnë se partitë po e shfrytëzojnë jashtëzakonisht mirë marketingun digjital për t’u arritur qëllimeve të tyre elektorale.
Neutraliteti institucional
PZAP ka nxjerrë gjithsej 222 vendime lidhur me ankesat për shkelje të rregullave zgjedhore, duke shqiptuar gjithashtu gjoba të konsiderueshme për subjektet politike për shkelje të legjislacionit. Këto vendime ilustrojnë nevojën për një sistem më të fortë dhe efektiv të monitorimit, që garanton respektimin e rregullave dhe standardeve të një procesi zgjedhor të ndershëm.
Gjatë kësaj periudhe, policia ka qenë e angazhuar për të mbrojtur mbi 70% të aktiviteteve, duke garantuar një ambient më të sigurt për zhvillimin e procesit. Megjithatë, mbetet ende për të punuar shumë në trajtimin dhe parandalimin e rasteve të pengimit të mediave në raportimin e proceseve zgjedhore. Kjo është një sfidë kritike për ruajtjen e demokracisë dhe lirisë së shprehjes në Kosovë.