Kur një qytetar i Kosovës, i njohur si Izeti, u përball me një krizë financiare të thellë, ai nuk e dinte se vendimi i tij për të marrë hua nga fajdexhinjtë do të kishte pasoja shkatërrimtare. A është e mundur që një borxh i vogël të shndërrohet në një varg të pafundëm problemesh financiare?
Izeti, një biznesmen i dikurshëm, fillimisht mori vetëm 2.000 euro për të mbajtur gjallë aktivitetin e tij, por shpejt u gjend në një spirale borxhi, duke marrë gjithsej 150 mijë euro të tjera. Çdo hua e re e merrte për të paguar të vjetrën, duke e rritur borxhin e tij deri në 500 mijë euro, dhe duke humbur gjithçka që kishte ndërtuar me mund.
“Kam paguar për gati pesë vjet dhe tani nuk kam asgjë,” thotë ai, duke përmendur se humbi biznesin dhe pasuri të tjera që kapin vlerën e 1 milion eurove. Shtëpia e tij, e vetmja pasuri që i ka mbetur, është hipotekuar për të marrë kredi për të paguar fajdetë, duke e lënë atë në një situatë të rëndë financiare.
Izeti përshkruan se në qytetin e tij, huamarrja ilegale është një praktikë e zakonshme, me fajdexhinjtë që janë të njohur dhe të lehtë për t’u gjetur. Ai paralajmëron se fajdetë janë “vdekje për së gjalli”, duke theksuar se vetëm fëmijët e tij i dhanë forcën për të përballuar këtë situatë të vështirë.
Rasti i Izetit është vetëm një nga shumë të tillë në Kosovë, ku huamarrja ilegale është bërë një problem serioz. Vetëm në tetor të këtij viti, autoritetet ngritën aktakuza ndaj tetë personave që dyshohet se kanë shkaktuar dëme deri në 8 milionë euro. Kjo tregon se fenomeni i fajdeve ka arritur nivele alarmante në shoqërinë kosovare.
Avokatja Xhevahire Miftari Kloppner thekson se shumë qytetarë bien pre e këtyre huave për shkak të mungesës së qasjes në kredi formale. Ajo thekson se normat e interesit mund të arrijnë deri në 20 për qind në muaj, duke i detyruar ata të mbyllin bizneset dhe të humbin pronat e tyre.
Policia e Kosovës ka shkatërruar 106 grupe kriminale nga 2021 deri në 2023, por numri i rasteve të raportuara mbetet i ulët për shkak të frikës së viktimave. Sfidat e hetimit janë të mëdha, pasi shumë të dëmtuar nuk qëndrojnë në deklaratat e tyre përballë presionit nga fajdexhinjtë.
Ekspertët e ekonomisë paralajmërojnë se dënimet për fajde duhet të ashpërsohen për të krijuar një pengesë reale ndaj huadhënësve ilegalë. Një situatë e tillë dëmton jo vetëm individët, por edhe stabilitetin financiar të vendit. Vetëm me reforma të duhura ligjore dhe një qasje më të fortë nga autoritetet mund të adresohen këto probleme të rënda në shoqëri.