Këtë të diel, më 26 tetor 2025, Kosova, Shqipëria, ashtu si shumica e vendeve të Evropës, do të kalojë zyrtarisht në orën dimërore.
Në orën 03:00 të mëngjesit, akrepat do të kthehen një orë pas, duke bërë që ora të bëhet 02:00.
Kjo do të thotë se të gjithë do të “fitojmë” një orë më shumë gjumë, ndërsa pasditet do të fillojnë të errësohen më herët.
Ky ndryshim ndodh çdo vit në fund të tetorit dhe shënon përfundimin e periudhës së ashtuquajtur “Ora e Verës”, e cila nis zakonisht në fund të marsit.
Qëllimi i këtij sistemi është shfrytëzimi më efikas i dritës së diellit dhe kursimi i energjisë elektrike, duke zgjatur mëngjeset me dritë natyrale gjatë muajve të ftohtë.
Megjithatë, ky proces ka sjellë debate të shumta mbi ndikimin e tij në shëndetin e njeriut.
Pse ndryshojmë orën?
Koncepti i ndryshimit të orës u propozua për herë të parë në shekullin XIX, por u zbatua gjerësisht gjatë Luftës së Parë Botërore për të kursyer karburant dhe energji. Ideja ishte që njerëzit të përfitonin më shumë orë dritë gjatë ditës, duke reduktuar konsumin e ndriçimit artificial në mbrëmje. Në Shqipëri, sistemi i ndërrimit të orës zbatohet që nga fillimi i viteve ’70, dhe është përafruar me praktikat e Bashkimit Evropian.
Pse disa vende janë kundër këtij ndryshimi?
Edhe pse qëllimi fillestar ishte pozitiv, vitet e fundit është shtuar debati për heqjen e ndërrimit të orës.
Kundërshtarët e këtij sistemi sjellin disa argumente, duke përfshirë ndikimin negativ në shëndetin e njeriut, si dhe efekte të tjera të padëshiruara që lidhen me ritmin biologjik të trupit.
Ndikim negativ në shëndetin e njeriut
Ndryshimi i orës, sado i vogël, ndikon në ritmin biologjik (cirkadian) të trupit.
Disa njerëz përjetojnë lodhje, pagjumësi, ankth ose vështirësi për t’u përshtatur për disa ditë.
Studime të ndryshme kanë treguar edhe rritje të lehtë të aksidenteve rrugore dhe problemeve kardiake në ditët pas ndërrimit të orës, duke e bërë këtë praktikë të diskutueshme.
Efekti energjetik është minimal
Në epokën moderne, ku përdorimi i energjisë nuk varet më shumë nga ndriçimi, por nga ngrohja, ftohja dhe teknologjia, shumë studime tregojnë se kursimi real i energjisë është shumë i vogël – ndonjëherë pothuajse i papërfillshëm.
Kjo ka bërë që shumë ekspertë të dyshojnë mbi efektivitetin e këtij sistemi në kursimin e energjisë.
Disa shtete kanë vendosur ta heqin
Vende si Rusia, Turqia dhe Bjellorusia e kanë braktisur ndryshimin e orës dhe qëndrojnë gjatë gjithë vitit në një orë fikse (kryesisht orën dimërore).
Edhe Bashkimi Evropian ka diskutuar seriozisht heqjen e praktikës, madje në vitin 2019 Parlamenti Evropian votoi për ta ndaluar, por vendimi nuk është zbatuar ende për shkak të mungesës së koordinimit mes vendeve anëtare.
Çfarë do të thotë për qytetarët?
Nga e diela, mbrëmjet do të errësohen më herët, rreth orës 17:00-17:30, ndërsa mëngjeset do të jenë më të ndritshme.
Ekspertët e gjumit këshillojnë që njerëzit të përshtatin gradualisht orarin e gjumit gjatë ditëve para ndryshimit, për të shmangur ndjesinë e lodhjes ose konfuzionit.
Gjithashtu, rekomandohet që të kontrollohen orët manuale (ora muri, orë dore, pajisje shtëpiake), pasi shumica e telefonave dhe kompjuterëve përditësohen automatikisht.