Instituti i Kosovës për Drejtësi (IKD), Lëvizja FOL dhe Iniciativa për Progres (INPO) kanë publikuar një raport të rëndësishëm dhe shqetësues që hedh dritë mbi integritetin e kandidatëve në zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme të 9 shkurtit 2025.
Ky raport, i titulluar “Integriteti i kandidatëve, sundimi i ligjit dhe qeverisja e mirë”, analizojnë me detaje listat e kandidatëve dhe programet politike të subjekteve përkatëse, duke nxjerrë në pah gjetjet më të rëndësishme dhe shqetësimet për procedurat zgjedhore.
Prezantimin e këtij raporti e bënë hulumtuesit Gzim Shala (IKD), Burbuqe Kastrati (FOL) dhe Arbër Kadriu (INPO), të cilët paraqitën një analizë të hollësishme për situatën aktuale. Kjo përfshin shqyrtimin e kandidatëve që janë certifikuar për zgjedhje, të cilët kanë probleme të njohura me ligjin, duke u fokusuar në rendësinë e këtyre çështjeve për reformën e drejtësisë në vend.
Raporti nxjerr në pah se tre parti kryesore politike – Lëvizja Vetëvendosje, koalicioni AAK-Nisma, dhe Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) – kanë përfshirë në listat e tyre një total prej 23 kandidatëve që kanë probleme me ligjin. Këta kandidatë përbëjnë rreth 7% të totalit të kandidatëve të tyre, një përqindje alarmante që e ngre shqetësimin për integritetin e procesit zgjedhor.
Lëvizja Vetëvendosje është partia me numrin më të madh të kandidatëve me probleme ligjore, duke përfshirë 14 kandidatë, që përbën 12.72% të listës së saj. Ndërkaq, koalicioni AAK-Nisma ka përfshirë tetë kandidatë me probleme, ose 7.27%, ndërsa LDK ka një kandidat të vetëm me probleme. Të dhënat e raportit janë bezdisëse: nga 23 kandidatët, 16 përballen me aktakuza aktive, dhe tetë kanë tashmë dënime të formës së prerë.
Aktakuzat e ngritura ndaj këtyre kandidatëve përfshijnë vepra penale të natyrave të ndryshme, përfshirë korrupsionin dhe shkeljet e ligjit si “keqpërdorim të pozitës zyrtare” dhe përdorim të armëve. Kjo tregon mungesën e integritetit dhe transparencës që e karakterizon sistemin e tanishëm politik në Kosovë.
Më tej, raporti thekson se programet politike të partive për drejtësinë janë në një nivel të ulët serioziteti dhe qasje. Lëvizja Vetëvendosje e trajton drejtësinë vetëm në një faqe të programit të saj, pa ndonjë referencë të qartë ndaj Strategjisë së Sundimit të Ligjit. Propozimet e saj për të krijuar një Gjykatë për çështje familjare dhe një Prokurori të Specializuar janë të paargumentuara dhe duken si dublifikime të mekanizmave ekzistues.
LDK e trajton këtë çështje në një nivel më të detajuar, duke përfshirë propozime për vetingun dhe rikthimin e pavarësisë së Agjencisë për Ndihmë Juridike Falas, por, si Lëvizja Vetëvendosje, edhe ky program i saj mungon në analiza të thelluara dhe konkretizime të shpeshta.
Ndërkohë, Partia Demokratike e Kosovës paraqet një program me 14 pika që prekin sistemin gjyqësor dhe strategjitë kundër korrupsionit, por po ashtu nuk jep detaje relevante për implementimin e këtyre propozimeve. Gjatë kësaj kohe, koalicioni AAK-Nisma e rendit sundimin e ligjit si prioritet, por propozimet konkrete për ta zbatuar atë mungojnë.
Krahas kësaj, parti tjetër si Iniciativa e Re Demokratike e Kosovës dhe Partia Fjala adresojnë sundimin e ligjit në mënyrë të përgjithshme, pa masa efikase që do të ndihmonin për forcimin real të institucioneve të drejtësisë. Kjo mangësi e qartë në propozimet e partive përkatëse ngrin shqetësime të mëdha mbi integritetin e procesit zgjedhor dhe ndihmon në përkeqësimin e besimit të qytetarëve në sistemin politik.
Më në fund, ky raport thekson se shumica e programeve elektorale nuk ofrojnë masa konkrete për të siguruar një administratë publike efikase dhe të depolitizuar. Barazia gjinore dhe të drejtat e njeriut gjithashtu trajtohen në mënyrë të përgjithshme, pa një plan të qartë për zbatimin e tyre. Në këtë kontekst, është e qartë se partitë politike duhet të ndalojnë praktikat e modeste dhe të punojnë për një reformë të vërtetë për të forcuar sistemin e drejtësisë dhe besimin e qytetarëve.