Më 22 nëntor 2024, çmimi i naftës ka shënuar një rritje të ndjeshme prej më shumë se 4%, duke arritur nivele të reja të larta.
Kjo rritje e papritur, e cila është rezultat i tensioneve të rritura ndërkombëtare, ka ngritur shqetësime në Kosovë, veçanërisht për ndikimin që do të ketë mbi ekonominë lokale dhe jetëgjatësinë e konsumatorëve.
Në bursën amerikane, çmimi i naftës u rrit me 0.34%, duke arritur në 70.44 dollarë për fuçi, ndërsa në bursën e Londrës u rrit me 17 cent, apo 0.32%, duke arritur në 74.55 dollarë për fuçi. Ndikimi i politikave të Shteteve të Bashkuara dhe veprimeve të Britanisë për të mbështetur Ukrainën kanë kontribuar ndjeshëm në këtë rritje. Kjo sjellje e tregut ka sjellë pyetje në lidhje me stabilitetin e çmimeve në Kosovë.
Sipas Fadil Berjanit, kryetari i Shoqatës së Naftëtarëve të Kosovës, çmimet e derivateve në tregun kosovar aktualisht shkojnë nga diseli 1.18 cent deri në 1.28 cent, ndersa benzina nga 1.20 deri në 1.29 cent. Ai thekson se këto çmime janë stabile në treg, ndonëse rritjet në bursë janë evidente.
Berjani shpjegon se këto çmime kanë mbetur të paprekura për më shumë se dy muaj. Sigma e presionit ndërkombëtar, natyrisht, mund të ndikojë gradualisht në tregun kosovar, por për momentin, qytetarët vazhdojnë të përfitojnë çmime relativisht të ulëta në krahasim me rajonin, përveç Maqedonisë Veriore. Çmimet e naftës në Shqipëri janë ndjeshëm më të larta, me diselin duke shkuar në 1.87 cent dhe benzinën në 1.88 cent.
Vlerësimi i Berjanit për situatën në tregun e Kosovës sugjeron se çmimi i naftës përcaktohet më shumë nga bursat ndërkombëtare sesa nga autoritetet lokale. Është e qartë se rritjet në bursë do të ndikojnë përfundimisht në çmimet me pakicë, por për momentin, stabiliteti i tregut kosovar ka lejuar që konsumatorët të përballojnë çmimet aktuale.
Nafta, e njohur si “ari i zi”, ka një rëndësi të madhe për ekonominë e Kosovës. Sipas të dhënave, Kosova importon rreth 3 milionë litra derivate çdo ditë, kryesisht nga Shqipëria. Ky volum i madh i importit e bën Kosovën të varur nga çmimet e naftës në tregjet ndërkombëtare.
Rritja e çmimeve ka pasoja të gjera për konsumatorët
Nafta bruto është një nga mallrat më strategjikë në tregun global, me mbi 4000 nënprodukte që zhvillojnë dinamikat e kostove në çdo sektor të ekonomisë. Rritja e çmimeve të naftës çon në rritjen e kostove të transportit, që përkthehet në çmime më të larta për konsumatorët. Kjo ka potencialin të ndikojë negativisht në përfitimet e kompanive dhe fuqinë blerëse të qytetarëve.
Inflacioni i shkaktuar nga rritja e çmimeve të energjisë shpesh ndjek çmimet e naftës. Sipas projeksioneve të stafit të Eurosystem, një rritje prej 1% e çmimeve të naftës mund të rezultojë në një rënie të prodhimit potencial të zonës euro prej rreth -0.02%, që tregon se çdo rritje e çmimeve ka pasoja të gjera mbi ekonominë në tërësi.
Me rritjen e prishtjeve dhe angazhimin e vazhdueshëm të faktorit ndërkombëtar, është e rëndësishme për autoritetet dhe sipërmarrësit në Kosovë të mbajnë një sy ndaj zhvillimeve të tregut dhe të përgatisin strategji për të balancuar efektet potenciale të rritjes së çmimeve të naftës në muajt e ardhshëm.