Gjuha shqipe, një pasuri e çmuar dhe një nga elementët më të rëndësishëm të identitetit shqiptar, është një medium i fuqishëm për të shprehur mendimet dhe ndjenjat e një populli të lashtë, që gjatë shekujve ka përjetuar shumë sfida dhe tragjedi. Faik Konica, një nga figura më të shquara të Rilindjes, shprehu mendime thelbësore mbi Shqipërinë dhe shqiptarët përmes shkrimeve të tij.
Shkruan Konica: “E ashpër, e vrazhdë, si populli i fuqishëm që e flet, por edhe plot shije e hijeshi, si frutat dhe lulet e malit ku flitet, gjuha shqipe – ndonëse e varfëruar nga një palëvrim shumë herë shekullor – është e aftë të shprehë, me një ndjenjë të mrekullueshme, nuancat, konceptimet më të holla e të mprehta të mendimit njerëzor. (Albania 1, 1897).” Kjo pasqyrë e gjerë e gjuhës sonë rikujton se sa të rëndësishme janë fjalët dhe si ato mund të formojnë dhe ndihmojnë në ruajtjen e identitetit kombëtar.
Shqiptarët janë një komb që, për shumë shekuj, ka ndeshur me shërbime dhe mundime të paimagjinueshme, por pavarësisht kësaj, ata kanë ruajtur ëndrrën për liri dhe autonomi. Konica shprehet: “Shqiptarët duan para së gjithash dritën e mendjes dhe diellin. (Albania 8, 1897).” Kjo dëshmon se ata janë një popull që kërkon dije dhe zhvillim, dhe që e ka ndjerë rëndësinë e arsimimit si një mjete për emancipim.
Vlerësimi i Konicës për bukurinë dhe forcën e popullit shqiptar është evident në thënien e tij: “Vetëm shqiptarët e kanë ndjenjën e së bukurës aq të fuqishme sa e paguajnë me jetën e tyre kënaqësinë për të qenë vetë rrufeja mes atyre furtunave njerëzore të luftës. (Albania 3, 1897).” Kjo e bën të qartë se sakrifica për lirinë dhe identitetin kombëtar është diçka që shqiptarët e kanë përjetuar dhe e vlerësojnë thellë.
Konica gjithashtu thekson se rilindja e gjuhës shqipe është thelbësore për jetën kombëtare: “Rilindja e gjuhës sonë është rilindje e jetës sonë kombëtare. (Albania 8, 1897).” Kjo na tregon se çdo hap përpara në ruajtjen dhe promovimin e gjuhës sonë është një hap drejt forcimit të identitetit kombëtar.
Një tjetër aspekt i rëndësishëm i mendimit të Konicës është roli i vëllazërisë dhe bashkëpunimit mes shqiptarëve: “Shumë duhet të punojmë ne shqiptarët, sot dhe për së shpejti; po më parë nga të gjitha, të shëndoshim dashurinë dhe vëllazërinë në mes tonë. (Albania 2, 1897).” Ai nënvizon rëndësinë e unitetit në përballje me sfidat dhe nevojën për të punuar së bashku për një të ardhme më të mirë.
Një nga mesazhet më të fuqishme të Konicës është rreziqet e moskuptimit brenda popullit shqiptar: “Ata që do donin t’i ngopnin shqiptarët me retorikë, në vend të urojnë zhvillimin intelektual të tyre, japin provën më të qartë të armiqësisë së tyre ndaj shqiptarëve. (Albania 16, 15-30 korrik 1898).” Kjo thënie është një thirrje për shqiptarët të përqendrohen në zhvillimin e mendjes dhe kulturës, në vend se të bien pre e dashakeqësisë.
Konica thekson gjithashtu përgjegjësinë e çdo shqiptari për vendin e tij: “Përgjegjësia jonë ndaj vendit është e pamohueshme: do vuajmë me vuajtjet e Shqipërisë, do gëzojmë me gëzimet e saj. (Albania 15-30 janar 1899 C).” Kjo është një nxitje për të reflektuar mbi lidhjen e fortë emocionale dhe morale që kemi me atdheun tonë, që shpeshherë kërkon sakrifice dhe përkushtim.
Pavarësisht nga sfidat dhe pengesat historike, Konica na inkurajon të ëndërrojmë dhe të luftojmë për një Shqipëri të lirë, të bashkuar dhe të zhvilluar. Ai nënvizon se: “Dëshira për hakmarrje është susta më e fuqishme e shpirtit shqiptar. (Albania 4, 1907).” Mesazhi i tij është se ne duhet të transformojmë këtë dëshirë në energji pozitive për të ndërtuar një komb që dallohet për ndershmëri, drejtësi dhe solidaritet.
Faik Konica është një simbol i mendimit kritik dhe kurrizor shqiptar, dhe fjalët e tij ringjallin një ndjenjë të fortë patriotizmi dhe dëshire për përparim. Rruga që na udhëheq ai, e mbushur me të vërtetat që ai ka parashtruar, është një udhë që secili nga ne duhet ta ndjekë për të ndihmuar Shqipërinë të arrijë maksimumin e potencialit të saj në frymën e bashkimit dhe harmonisë kombëtare.
