Fushata zgjedhore në Kosovë është një garë milionëshe, e cila tërheq vëmendjen e të gjithë qytetarëve. Ndërsa partitë politike janë të obliguara t’i raportojnë shpenzimet e tyre, vëzhguesit e zgjedhjeve shprehin shqetësime të mëdha në lidhje me transparencën e donacioneve që ato marrin.
Me një buxhet të parashikuar prej mbi dy milionë euro për zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit, partitë politike janë të autorizuara të shpenzojnë jo më pak se një euro për çdo votues të regjistruar. Kjo strukturë financiare është përcaktuar nga rregullorja e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve (KQZ), e cila u miratua në muajin gusht të vitit të kaluar.
Rregullorja e KQZ-së qëndron e qartë: në zgjedhjet e përgjithshme, ato lokale dhe për kryetarë të komunave, kufizimi i shpenzimeve përcaktohet në minimum një euro për votues. Ndërsa vitin e kaluar ky kufi ka qenë më i ulët, me vetëm 0.50 centë për votues, ndryshimi i ketij viti nxjerr në pah intensifikimin e konkurrencës mes partive politike.
Për zgjedhjet e 9 shkurtit, numri i votuesve të regjistruar është 2.075.868, një shifër e cila premton një përballje të fortë dhe të papritur. Fushata zgjedhore ka filluar zyrtarisht më 11 janar dhe do të zgjasë deri në hapjen e qendrave të votimit, duke u dhënë partive mundësinë për të shpërndarë mesazhe të rëndësishme në opinionin publik.
Me fillimin e fushatës, partitë politikë kanë nisur zyrtarisht shpenzimin e parave. Këto shpenzime përfshijnë fushata reklamuese në televizione dhe rrjete sociale, shërbime të teknologjisë së informacionit, udhëtime, dhe logjistikë. Shpenzimet e tjera përfshijnë gjithashtu prodhimin e materialeve promovuese, si kartëvizita, bluza, kapela, broshura, dhe video-xhirime profesionale.
Në fakt, për të marrë ndihmë dhe këshilla përkanë monitorimit të fushatës zgjedhore, Eugen Cakolli nga rrjeti i organizatave joqeveritare, Demokracia në Veprim (DnV), thekson se deri tani janë raportuar vetëm shpenzimet e bëra në rrjetet sociale. Kompania Meta ka publikuar të dhëna në lidhje me reklamat dhe mesazhet e sponsorizuara politike, duke përshkruar një situatë mjaft alarmante në lidhje me transparencën financiare.
Duke shqyrtuar periudhën 30 ditore para fushatës, është e qartë se disa nga kandidatët kanë filluar të shpenzojnë para për fushatë përpara datës së saj zyrtare. Kështu, disa nga partitë kanë shpenzuar mbi 20.000 euro brenda një muaji, një shifër që tregon se sa e rëndësishme është për to të zënë sa më shpejt vend në tregun zgjedhor dhe në mendjen e votuesve.
Ndërsa partitë po përpiqen të takojnë votuesit dhe të përhapin mesazhet e tyre, Radio Evropa e Lirë kontaktoi katër partitë kryesore që kanë kandidatë për kryeministër, por asnjëra nga to nuk e ndau informacionin për shpenzimet e bëra deri tani. Kjo është një shenjë e qartë se transparenca në financimin e fushatës mbetet një çështje shqetësuese.
Cakolli, i cili monitoron fushatën, shprehet se fushata aktuale pritet të jetë më e kushtueshme se ato të mëparshme, duke u fokusuar kryesisht në marketingun digjital. Në këtë kontekst, partitë politike jo vetëm që shpenzojnë për reklama tradicionale, por gjithashtu po investojnë në platforma online për të arritur një audiencë më të gjerë.
Si i sigurojnë paratë partitë politike?
Partitë politike financohen nga dy burime kryesore: nga buxheti i shtetit dhe nga donatorë të jashtëm, në formën e parave të gatshme ose kontributeve në mallra dhe shërbime. Financoni nga buxheti i shtetit bëhet çdo vit përmes Fondit për Mbështetje të Subjekteve Politike, i cili këtë vit ka një buxhet prej 4.8 milionë eurosh për të mbështetur partitë politike, ndonëse ndarja e këtyre mjeteve ende nuk është realizuar në mënyrë adekuate.
Për sa i përket shpenzimeve të vitit të kaluar, Lëvizja Vetëvendosje, si subjekti më i madh politik, përfitoi rreth 2.2 milionë euro, ndjekur nga Partia Demokratike e Kosovës me 760 mijë euro, dhe Lidhja Demokratike e Kosovës me 640 mijë euro. Kjo ndarje buxhetore reflekton përfaqësimin e partive në Kuvendin e Kosovës dhe tregon rëndësinë e mbështetjes financiare në fushatat zgjedhore.
Sa përfituan partitë vitin e kaluar?
Shpenzimet për fushatën dhe donacionet janë pjesë thelbësore e strategjive zgjedhore dhe cdo parti përpiqet të maksimizojë mundësitë e saj financiare për të arritur fitoren. Megjithatë, raportet e fundit të publikuara nga partitë politike tregojnë se donacionet dhe kontributet nuk janë në nivele të larta. Lëvizja Vetëvendosje, për shembull, raportoi se ka grumbulluar vetëm 3.227 euro nga donacione për periudhën korrik-shtator 2024, e cila është një shumë relativisht e vogël krahasuar me shpenzimet e zakonshme të një fushate zgjedhore.
Cakolli nga DnV thekson se vlera reale e donacioneve është shumë më e madhe se sa ajo që raportohet. Ai thekson një ligj të pazakontë, i cili parashikon se një kompani që ofron donacione për partitë politike nuk mund të marrë kontrata publike për një periudhë të paktën trevjeçare pas dhënies së tyre. Ky kriter e ndalon vazhdimisht bizneset që të japin të dhëna për donacionet e tyre dhe për pasojë, kontribuimi i tyre mbetet shpesh në hije, pavarësisht se vetë partitë përdorin shërbime dhe produkte të ofruara pa pagesë për fushatat e tyre.
Konkluzion
Partitë politike janë të detyruara të dorëzojnë raportet financiare të fushatës zgjedhore në KQZ jo më vonë se 30 ditë pas certifikimit të rezultateve përfundimtare. Kjo do të bëjë të mundur që publiku të ketë akses në informacionin e nevojshëm për të kuptuar se si do të organizohen zgjedhjet dhe përdorimi i burimeve financiare nga partitë politike, një çështje që mbetet ende e diskutueshme në Shtetin e Kosovës.