Tetëmbëdhjetë muaj pa një takim të nivelit të lartë – dialogu mes Kosovës dhe Serbisë ka mbetur në vendnumëro.
Me të dyja vendet të përfshira nga sfidat e brendshme dhe tensionet politike, marrëveshja përfundimtare duket e largët. Dialogu, i cili filloi para 14 vjetësh, ka përjetuar periudha ndryshimesh të shpejta, por së fundmi është bllokuar për shkak të ndjenjave të thella të mosbesimit dhe tensioneve historike.
Analistët argumentojnë se bashkësia ndërkombëtare duhet të shtyjë përpara njohjen reciproke mes Kosovës dhe Serbisë, jo thjesht normalizimin e marrëdhënieve, dhe të ketë një plan B nëse dialogu dështon. Kjo qasje do të ndihmonte në shndërrimin e bisedimeve në një proces më të kuptueshëm dhe të thatë, me qëllim të qartë dhe të arritshëm.
Vizita e parë e Peter Sorensenit në Prishtinë, si i dërguar i Bashkimit Evropian për dialogun Kosovë-Serbi, erdhi në një moment kritik, kur ky proces nuk duket se është në agjendën e dikujt. Në Kosovë, vëmendja mbetet te çështjet paszgjedhore, ndërsa Serbia përballet me protestat dhe trazirat e brendshme. Kjo situatë krijon pasiguri për të dy vendet në lidhje me të ardhmen e tyre.
Në deklaratën e tij, Sorensen theksoi se dialogu duhet të vazhdojë, duke thënë se “dialogu është për t’u siguruar që të ketë takime. Se a do të thotë kompromis apo jo, iu takon palëve për ta përcaktuar. Dialogu është për këtë dhe këtë jemi duke e bërë që nga viti 2011”. Kjo tregon se, megjithëse pothuajse çdo gjë duket e stagnuar, procesi i bisedimeve është i nevojshëm për të parandaluar përshkallëzimin e tensioneve të mëtejshme.
14 vjet pas fillimit të bisedimeve mes Kosovës dhe Serbisë, analistët përsërisin se topi, në fakt, është në fushën e BE-së. Ata thonë se është koha që ky bllok të fokusohet te një qëllim specifik, që është njohja e ndërsjellë mes dy vendeve. Nëse BE-ja dështon të mbajë ritmin e bisedimeve, situata mund të dalë jashtë kontrollit, duke u kthyer në një krizë më të madhe në rajon.
Gjatë intervistave pas takimit me Sorensenin, Kryeministri Albin Kurti dhe presidentja Vjosa Osmani kanë parashtruar kërkesa për ndryshime. Kjo përfshin heqjen e masave ndëshkuese të BE-së kundër Kosovës dhe dorëzimin e personave përgjegjës për dhunën në Banjskë. E gjithë kjo sugjeron një mënyrë të komplikuar për të vazhduar bisedimet, pavarësisht pakësimit të besimit përtej tavolinës së bisedimeve.
Leon Hartwell, një bashkëpunëtor i lartë në LSE IDEAS, thekson se, “është vërtet e rëndësishme që njohja e ndërsjellë të vihet në ballë të këtij dialogu, sepse ideja e normalizimit është shumë e papërcaktuar”. Ai thekson se pa një qëllim të qartë, palët përfshihen në një cikël të pafund të negociatave, pa shpresë për një rezultat konkret.
Serbia e dirigjuar nga Aleksandar Vuçiq ka bërë të qartë se nuk do ta njohë pavarësinë e Kosovës. Për më tepër, Vuçiq shpesh e shpreh nevojën për krijimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë, një kërkesë që Shkupi e ka bërë si një kusht për vazhdimin e dialogut. Ky asociacion ka një marrëveshje qysh në vitin 2013, por Kosova, pavarësisht trysnisë ndërkombëtare, nuk e ka zbatuar.
Analistët paralajmërojnë se, pa veprime të qarta nga ana e BE-së dhe një përkushtim të vërtetë për të adresuar këtë çështje, situata në rajon mund të mbetet e paqartë dhe me tensione të vazhdueshme. Një kataklizëm potencial në dialog mund të çojë në ndasi dhe më shumë dhunë në të ardhmen, duke e bërë imperativ rikthimin në bisedimet serioze dhe rezultate faktike.
Ndërsa Kosova ende nuk ka formuar një qeveri të re pas zgjedhjeve të shkurtit, dhe situata në Serbi vazhdon të jetë e trazuar, është e qartë që zgjidhja e konfliktit mes këtyre dy vendeve kërkon më shumë se thjesht optimizëm. A do t’i përmbushë BE-ja pritshmëritë dhe a do të ketë një përshtatje të nevojshme për të parandaluar shpërthimin e dhunës, mbetet për t’u parë.