Zhvillimi njerëzor është në stagnim, duke ngadalësuar progresin global dhe duke zgjeruar boshllëqet e barazisë, por Inteligjenca Artificiale (AI) mund të na shpëtojë, sipas një raporti të ri të publikuar nga Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP).
Raporti i Zhvillimit Njerëzor i vitit 2025 zbuloi se pavarësisht se ka një rritje të papritur të dobët të progresit, këtë vit shënon rritjen më të vogël që nga viti 1990. Kjo periudhë është e karakterizuar nga një ngadalësim të theksuar dhe reflektim mbi arritjet tona në fushat kryesore të shëndetësisë, arsimit dhe zhvillimit ekonomik.
Raporti, i titulluar “Një çështje zgjedhjeje: Njerëzit dhe mundësitë në epokën e Inteligjencës Artificiale”, analizoi përparimin e zhvillimit në një sërë treguesish të njohur si Indeksi i Zhvillimit Njerëzor (HDI). Ky indeks është një masë e rëndësishme e përparimit ekonomik dhe social, duke reflektuar arritjet në shëndetësi, arsim dhe të ardhura, duke i dhënë një pasqyrë më të plotë mbi cilësinë e jetës.
Bëhet e ditur se studimi zbuloi progres të ngecur në HDI në të gjitha rajonet në mbarë botën. Rajonet më të prekura përballen me sfida të shumta, si tensionet tregtare në rritje, krizën e borxhit e cila ka marrë përmasa alarmante, dhe papunësinë që po vazhdon të rritet për shkak të ndryshimeve teknologjike të shpejta. Këto faktorë kontribuojnë në thellimin e ndarjeve ekonomike dhe shoqërore.
“Për dekada, ne kemi qenë në rrugën e duhur për të arritur një botë shumë të lartë të zhvillimit njerëzor deri në vitin 2030, por ky ngadalësim sinjalizon një kërcënim shumë real për përparimin global,” tha në një deklaratë Achim Steiner, administrator i UNDP-së. Ai theksoi se ky ngadalësim mund të sjellë pasoja të rënda për shoqëritë, duke rritur ekuilibrin e brishtë ndërmjet vendit dhe mundësive për individët.
“Nëse progresi i ngadaltë i vitit 2024 bëhet ‘normalja e re’, ky moment mund të vazhdojë me dekada – duke e bërë botën tonë më pak të sigurt, më të ndarë dhe më të prekshme ndaj goditjeve ekonomike dhe ekologjike,” paralajmëroi ai. Kërcënimi i një stagnimi të tillë kërkon veprime urgjente dhe inovative.
Steiner shtoi se mënyra të reja për të nxitur zhvillimin duhet të hulumtohen, duke përfshirë potencialin transformues të Inteligjencës Artificiale. AI, sipas shumë ekspertëve, ka potencialin të krijojë mundësi të reja pune dhe të rrisë produktivitetin, veçanërisht në sektorët që përballen me mungesën e burimeve dhe njohurive.
UNDP gjithashtu zhvilloi një sondazh me të cilin mblodhi përgjigje nga mbi 21,000 individë në 21 vende dhe në 36 gjuhë, që përfaqësojnë 63% të popullsisë së botës. Ky sondazh ofron një vështrim domethënës mbi qëndrimipopullatës ndaj AI dhe ndryshimeve që ajo mund të sjellë në jetë. Gjysma e të anketuarve globalë thanë se mendonin se punët e tyre mund të automatizoheshin.
Gjatë sondazhit, 60% e të anketuarve thanë se prisnin që AI të ndikonte pozitivisht në punësimin e tyre, duke krijuar mundësi në vende pune që mund të mos ekzistojnë as sot. Madje, 64% e të anketuarve shprehën besimin e tyre se AI do t’i bënte ata më produktivë në punë.
Vetëm 13% e të anketuarve kanë frikë se AI mund të çojë në humbje të vendeve të punës, duke treguar se optimizmi është i përhapur në mesin e popullsisë për sa i përket ndikimit të teknologjisë. Në përgjithësi, sondazhi tregoi se qëndrimi i popullatës së përgjithshme ndaj AI ishte optimist dhe zbuloi se mund të ngushtonte hendekun e barazisë, duke ofruar mundësi për grupe të ndryshme sociale dhe ekonomike.
Në vendet që renditen të ulëta dhe të mesme në HDI, 70% presin që AI të rrisë produktivitetin e tyre dhe dy të tretat parashikojnë përdorimin e AI në arsim, shëndetësi ose punë brenda vitit të ardhshëm. Kjo do të ndryshojë në mënyrë thelbësore mënyrën si ne punojmë dhe jetojmë, duke ofruar shpresa për një të ardhme më të mirë dhe më të barabartë për të gjithë.